UMUUGONG ANG BULUNGAN! ANG SENADO AY NASA GITNA NG DYOSIS NG ALITAN

Sa gitna ng lumalawak na tensyon sa Senado ng Pilipinas, tila ngayo’y bumubulo ang buong kapuluan ng isyu—Isa itong pinag-uusapan mula sa tanghalian hanggang hatinggabi, sapagkay ang dismissal motion sa impeachment trial laban kay Bise Presidente Sara Duterte ay nagdudulot ng napakalalim na alitan sa pagitan ng Senate President Chiz Escudero at ng dating Senate President Tito Sotto. Sa entong ito, kung tuluyang itutulak ang dismissal motion nang hindi sinasamahan ng tamang pagsusuri, napakalaking posibilidad na magkakaroon ng eksenang magpapatigil sa operasyon ng Senado—isang bardagulang hindi agad makakalimutan ng sambayanang Pilipino.

ANG MISMONG SULIRANIN: KAILAN SILA MAG-UUMPISA?

Matapos matanggap ng Senado ang Articles of Impeachment, ipinag-utos nina Sotto at ng ibang senador na agad itong isalihan sa impeachment court. Para kay Sotto, may tuwirang utos ang Konstitusyon—“forthwith” o “agad-agad.” Hindi dapat hintayin ang muling pagbukas ng sesyon, sapagkat ang sistema ay legal na istruktura na hindi nakadepende sa session calendar. Sa kabilang banda, iginiit ni Escudero na walang legal na batayan para pindutin agad ang musika ng paglilitis kung ang Senado ay nasa recess; naamoy niyang maaaring ito’y paraan lamang ng pilit na pagtatapos sa kaso kaysa sa tunay na hustisya at paglilitis.

Ang kompromisisong lumitaw: igiit ng isang panig na nirerespetuhan ang letra ng saligang batas, habang ang isa pa’y nakatuon sa proseso at tradisyon ng Senado—at doon nagsimula ang digmaan ng prinsipyo laban sa praktikal na interpretasyon.

RESOLUSYON NG PAGTATAPOS NG KASO: REPORMA O PANSAMANTALANG LATAG?

Habang ipiniprisinta ng administrasyong Duterte ang dismissal motion bilang proteksyon sa kanilang interes, lumitaw ang mga senadong nagmumulong: kung hindi ito maring tinutulan, maaari nilang gamitin ang session break upang tuluyang ipahinto ang impeachment trial. Ayon sa ilang kapwa senador, may nag-uusap na formal resolution kung saan ide-deklarang “dismissed” na ang complaint kahit hindi ito napag-deliberate sa impeachment court. Ang ganitong hakbang ay pinaparatangan na pag-iwas sa pananagutan—isang pagtatangka na pigilan ang konsepto ng checks and balances sa pamahalaan.

Habang lumilitaw ang planong ito, tumataas ang agam-agam ng publiko: baka ito’y paraan upang gawing bulok ang proseso nang walang legal justification, at ibaba ang halaga ng impeachment bilang instrumento ng pananagutan sa gobyerno.

DIELA NG PRINSIPYO: HUSTISYA O INTRIGA?

Hindi basta debate ang nagaganap—ito ay pagtatanggol ng sagisag ng Senado bilang sinag ng hustisya. Para kay Sotto, ang impeachment court ay hindi simpleng legislative hearing na maaaring tapusin sa anumang session. Ito ay isang proseso ng lehitimong paglilitis, na dapat marinig ang lahat ng panig. Hindi dapat pina-pasimplehan ni Escudero ang dismissal motion bilang procedural issue lamang. Ang Senado ay hindi maaaring maging larangan ng pulitika sa halip na sige-proseso.

Samantala, ipinagtatanggol ni Escudero ang kanyang posisyon sa pamamagitan ng batas na kailangan nito ng pormal na sesyon para makapagsimula. Ngunit sa kanyang katahimikan sa usapin ng dismissal resolution, nabuo ang spekyulasyon na siya ay kaalyado ng mga plano upang iputol ang impeachment process.

PANAWAGAN NG TAUMBAYAN: HUWAG IGALAW ANG PROSESO

Hindi nag-atubiling bumasang malakas ang mga youth groups, simbahan, academe, at civil society organizations—lahat ay nananawagan na huwag hayaang patayin ang impeachment trial sa pamamagitan ng dismissal na walang due process. Para sa kanila, ang dismissal motion ay direktang pag-atake sa hustisya, isang banta sa demokrasya kung saan ang checks and balances ay ipinaglalaban upang hindi magkaroon ng abusadong kapangyarihan.

Ang mga boses na ito ay dumating sa karumal-dumal na mga pagkakataon nang lumutang sa komunidad ang opinyong dapat respetuhin ang constitutional flair ng impeachment kahit sa session break.

MAAARING BUMALIK ANG BARDAGULAN

Kung itutulak ni Escudero ang dismissal motion, posibleng hamunin ni Sotto ang buong sistema:

Una, maaari niyang i-walk out ang buong minority bloc sa Senado bilang protesta. Pangalawa, puwedeng makapagsalita ng privilege speech si Sotto upang ilatag ang buong anamolyang pinagdausan. Pangatlo, puwedeng magkaroon ng emosyonal na debate sa floor ng Senado hinggil sa integridad ng impeachment court. Posibleng humirit ang iba pang senador na umatras si Escudero bilang presiding officer kung siya’y sang-ayon sa motion na taliwas sa due process.

Ang senaryong ito—isang bardagulang maghahangos hindi lamang sa mga boses ng Senado kundi maghahatid ng simbolikong impasse sa demokrasya.

MAGKANO ANG MAPAGPIYESTAHAN NG SEGUNDO?

Sa pagpapatuloy ng tensyon, may tanong na bumabalot: magkakaroon ba ng legal challenge sa Korte Suprema kung tuluyang dismissal ang maipasa nang walang paglilitis? May ilang nagsasabi na tiyak na maaabot ito sa SC kung magpatuloy ang breach ng procedure. At kung minsan, ito na raw ang magiging Victory Book ng advocacy groups na nagsasabing ang sundalo ng hustisya ay hindi nagsasara ng usapin kahit matagal ang proseso.

ANG SENADO SA KRUSROADS: DAGDAGAN NG SALIK O PAGHAHATI NG DIBISYON?

Ang Senado ay nasa natural na crossroads: pipili ba nila ang pagsunod sa proseso kahit magtatagal iyon? O kukunsintihin nila ang dismissal para makaiwas sa politikal na tumult? Ang tanong: alin ang tatanawin bilang mas makabuluhan—prinsipyo ng hustisya o makasariling interes?

TAPOS NA BA ANG LAKAS NG TAO?

Habang lumalapit ang sesyon sa Hunyo at Hulyo, ang tanong ng sambayanang Pilipino: Sino ang mananaig? Ang sistematikong due process na ipinangangalaga ni Sotto? O ang politikal na taktika na sinasabing kinakatawan ni Escudero?

Kung pipiliin ng Senado ang katahimikan at kompromiso, baka silang makaligtas sa maikling panahon. Ngunit kung pipiliin nila ang prinsipyo at reputasyon, mayroon silang pagkakataon na ipanumbalik ang tiwala sa Senado bilang tunay na tagapagtanggol ng publiko.

Ang tanong ay hindi lamang kung sino ang matatalo o mananalo—ito ay kung paano titingnan ng kasaysayan ang Senado: bilang institusyong panatag ng hustisya, o isang pretendido tribunal na nagtatago sa likod ng session calendar.

Sa huli, ang pagkatuon ay nasa hustisyang hindi lamang para sa isang kaso, kundi para sa sistema. At kung magwawagi ang prinsipyo, kahit mahaba ang daan, may kumpiyansang makakasalubong ito ng liwanag.