Ang Nakakagulantang na ‘Blood Bath’: Ang Legal na Analisis Kung Bakit ang Impeachment ay Hindi Personal na Giyera, Kundi Seryosong Paglalantad

Ang pulitika sa Pilipinas ay bihirang tahimik, ngunit may mga panahong nagiging pambihira ang tensyon dahil sa mga salitang naglalabas. Kamakailan, ang buong bansa ay nagulat, naligalig, at nagtanong matapos lumabas ang isang matinding pahayag mula mismo kay Bise Presidente Sara Duterte, isang abogado, tungkol sa nagbabadyang impeachment trial laban sa kanya. Sa gitna ng isyu ng confidential funds at iba pang akusasyon na inihahain laban sa kanya, nagpahayag siya ng isang kagustuhan na tila hindi nababagay sa isang opisyal ng gobyerno.

“Sinabihan ko na rin talaga sila mga abogado niya, I truly want a trial because I want a blood bath talaga,” ang nakakagulantang na pananalita ng Pangalawang Pangulo [02:25, 02:39].

Ang pariralang “blood bath,” na literal na nangangahulugang ‘pagbaha ng dugo’ o isang madugong sagupaan, ay nagdulot ng matinding pag-aalinlangan sa kanyang mga motibasyon at pag-unawa sa prosesong konstitusyonal. Para sa isang bansa na matagal nang naghahangad ng kapayapaan at pagkakaisa sa gitna ng matinding pulitikal na polarisasyon, ang paggamit ng gayong bayolenteng talinghaga ay hindi lamang nakababahala—ito ay isang senyal ng pagiging handa para sa isang digmaan na hindi dapat mangyari sa loob ng isang hukuman.

Ang Opisyal at Legal na Pagkundena sa ‘Pagkabayolente’

Hindi nagtagal, kaagad itong sinagot ng mga opisyal ng pamahalaan at mga taong may malalim na kaalaman sa batas. Si Palace Press Undersecretary Attorney Claire Castro, sa isang press briefing, ay hindi nakapagtimpi at nagpahayag ng kanyang pag-aalala. Mariin niyang iginiit na ang tugon ng Bise Presidente ay “medyo may pagkabayolente” at umasa siyang ito ay mananatiling “figure of speech” at hindi dapat “taken literally” [00:55, 01:13]. Ang kanyang reaksyon ay nagpapahiwatig ng pagtataka sa kung bakit ginusto ng isang mataas na opisyal ang ganitong uri ng kaguluhan.

Kasabay nito, muli ring binigyang-diin ni Castro na si Pangulong Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. ay hindi makikialam sa proseso ng impeachment [01:27, 02:08]. Ang paninindigang ito mula sa Palasyo ay mahalaga, dahil nililinaw nito na ang proseso ay dapat manatiling nasa ilalim ng hurisdiksyon ng Senado—bilang isang Impeachment Court—at dapat hayaang gumulong nang walang impluwensya mula sa Ehekutibo. Ito ay isang paalala na ang impeachment ay hindi isang pulitikal na laro ng impluwensya, kundi isang seryosong mekanismo ng pagpapanagot.

Ang Matinding Babala ng Prosekusyon: “Dugo Niya ang Aagos”

Samantala, lalo pang umigting ang labanan nang magbigay ng pahayag si Congressman Elect Leila de Lima, na nagkumpirmang inanyayahan siya at pumayag siyang maging bahagi ng prosecution panel sa impeachment trial ni VP Sara [04:14, 04:25]. Ang presensya ni De Lima, na kilalang kritiko ng pamilya Duterte, ay nagdaragdag ng matinding dramatikong aspeto sa pulitikal na paghaharap.

Ang tugon ni De Lima sa “blood bath” ay mas direkta at nakatatakot. “If any blood is spilled, it can only be that of the person impeached,” ang kanyang mariing babala [02:48].

Lubha niyang pinuna ang pananalita ng Bise Presidente, na sinabing ito ay “so unbecoming of a high official” at hinikayat siyang baguhin ang kanyang “mindset” [03:05]. Para kay De Lima, ang impeachment proceedings ay “sagrado” at isang proseso ng konstitusyon na walang lugar para sa “kaguluhan,” “chaos,” “drama,” o “theatrics” [03:32, 03:42]. Ang kanyang paninindigan ay malinaw: ang paglilitis ay tungkol sa katotohanan, katarungan, at pananagutan (accountability) [04:03].

Ang pagtanggap ni De Lima sa tungkulin bilang piskal ay isang pangako na “ipaglalaban ko ang tama at totoo. Pananagutin ko ang nagkasala sa taong bayan” [04:35, 04:47]. Ang kanyang pagpasok sa prosekusyon ay nagbibigay-diin na ang magiging paglilitis ay hindi lamang isang paghaharap, kundi isang pambansang usapin na nakatuon sa pagpapanagot ng mga matataas na opisyal.

Ang Legal na Kapalpakan: Ang Malalim na Pagkakamali sa Konsepto ng Impeachment

Ngunit ang pinakamalaking puntong tinukoy ng mga legal na eksperto ay ang malalim at nakababahalang kakulangan ng pag-unawa sa mismong proseso ng impeachment na ipinapakita ng pahayag ni VP Sara. Ang host ng video, na nagpapakilala bilang nagtuturo ng constitutional law, ay mariing kinontra ang ideya ng Bise Presidente.

“Ang impeachment ay hindi debate. Ang impeachment hindi yan debate na dalawang taniglalaban kumbaga magbubungguan, magbabakbakan. Hindi ganun yan,” ang paliwanag ng kritiko [08:35].

Dito matatagpuan ang kaibuturan ng isyu. Tila ang Bise Presidente ay nagi-imagine na ang impeachment ay isang verbal brawl o isang political rally kung saan kaya niyang “durugin” at “hubaran” ang mga nag-aakusa sa kanya, gaya ng ginawa niya sa ilang kongresista sa nakaraan [07:18, 10:05]. Gayunpaman, sa Constitutional Law, ang Impeachment Trial ay isang pormal na paglilitis kung saan ang Bise Presidente ang akusado o nasasakdal [09:25, 16:38].

Bilang akusado, ang papel niya ay magdepensa (defense), at hindi mang-akusa (prosecute). Ang prosekusyon, na binubuo ng mga kinatawan ng House of Representatives (gaya ni De Lima), ang may tungkuling maglabas ng mga ebidensya at testigo laban sa kanya. Ang kanilang layunin ay “hubaran siya sa publiko” [09:36, 17:04].

Ang babala ay malinaw: kung magiging “madugo” man ang paglilitis, ang dugo ay magmumula sa akusado.

“Kung mayon man diyang dugong ah kung mayon mang blood math diyan magiging madugo, dugo niya ‘yun… Sino ngayon ang mahuhubaran? Sino ang malalantad sa publiko? Yung mga baho, yung mga baho at ah kasi ano at ah panlulustay sa pondo ng bayan? Siya ‘yun. Siya ang huhubaran diyan,” [15:28, 17:22].

Ang Kasaysayan ng Paghantad: Aral Mula Kina Corona at Erap

Upang mas maintindihan ang punto, inihalintulad ng pagsusuri ang inaasahang proseso sa mga nakaraang matagumpay na impeachment trials, partikular kina dating Chief Justice Renato Corona at dating Pangulong Joseph Estrada.

Noong nililitis si CJ Corona, akala niya’y wala siyang masamang ginagawa, ngunit nang ilabas ang kanyang mga dollar accounts at deposito, ang image niyang tila malinis ay tuluyang nadurog at nahubadan sa harap ng publiko [12:55, 13:46]. Ang isyu ay naging tungkol sa yaman na hindi tugma sa kanyang sweldo sa gobyerno.

Gayundin ang nangyari kay Pangulong Estrada. Sa kanyang paglilitis, nailantad ang kanyang mga gawain sa Malacañang—ang pag-iinuman, pagsusugal, at ang pera mula sa jueteng na sako-sakong dinadala sa kanya [14:02, 14:13]. Ang paghantad ng mga detalye na ito ang nagdala sa kanya sa pagkakaalis sa puwesto.

Ang dalawang kasong ito ay matibay na ebidensya: ang impeachment ay hindi tungkol sa pag-atake sa piskal; ito ay tungkol sa paghantad ng akusado. Ang mga “bastos na pananalita” at character assassination na nagawa ni VP Sara sa mga rally ay hindi pwedeng gawin sa loob ng pormal na Impeachment Court [11:30, 19:31]. May mga panuntunan (rules) ang proseso; hindi ito free-for-all na bastusan. Ang pag-atake sa piskal ay hindi bahagi ng depensa.

Ang Tungkulin ng Senado: Huwes, Hindi Brawler

Isang mahalagang aspeto pa ng pagsusuri ay ang paalala sa mga Senador na uupo bilang mga Huwes (Judges) sa Impeachment Court [20:11, 24:12]. Sa isang kontrobersyal na proseso, ang Senado ay dapat magpakita ng pagiging “kagalang-galang” at “matured,” na makikinig lamang sa mga ebidensya at testigo, at hindi magbigay ng opinyon o bias [25:21, 25:56].

“Sila yung judge. Imaginen niyo si Robin Padilla naging judge. Si Bato naging judge. Si Bonggo naging judge,” ang seryosong paalala ng kritiko, na nagpapahiwatig na ang pagpili ng mga Senador ay may malaking epekto sa magiging kalalabasan ng paglilitis [24:41]. Ang kanilang pananagutan ay napakabigat: sila ang magpapasya sa kapalaran ng Bise Presidente.

Ang panawagan sa mga Senador ay mag-ingat sa pagkomento, manatiling nakatuon sa ebidensya, at huwag hayaang maging kasangkapan ang trial sa pulitikal na kaguluhan na hinahangad ng akusado [25:56, 26:05].

Ang Tunay na Diwa ng Impeachment

Sa huli, ang buod ng lahat ng panawagan ay ang muling pag-unawa sa tunay na diwa ng impeachment sa isang demokrasya.

“Ang pagkakaroon ng impeachment ay pagpapakita na masigla ang ate [ating] nabuhay ang ating check and balance. Hindi dapat tinitingnan niya ni Sarah bilang blood bath,” [22:39].

Ang Impeachment ay isang proseso ng konstitusyon para sa public accountability, isang mekanismo na nagbibigay-daan sa taumbayan, sa pamamagitan ng kanilang mga kinatawan, na panagutin ang mga opisyal na nagkasala ng culpable violation of the constitution o betrayal of public trust [22:14, 26:32].

Ang pagtanggap sa proseso nang may kahandaan at paggalang ay ang inaasahan sa isang opisyal, hindi ang pananakot ng isang “blood bath.” Kung si VP Sara ay walang sala, simple lang ang kanyang depensa: patunayan na walang batayan ang akusasyon laban sa kanya [21:51]. Ngunit kung ang kanyang pag-asa ay magiging madugo ang trial dahil inaasahan niyang dudurugin niya ang prosekusyon, malaking pagkakamali ang kanyang pinasok.

Ang impeachment trial ay itinakda upang patunayan kung sino talaga ang may pananagutan. At base sa mga legal na pag-aaral, ang blood bath na inaasahan ni VP Sara ay tiyak na magiging personal na pagdurusa at paghukay ng sarili niyang mga baho, na huhubad sa kanyang reputasyon sa harap ng buong Pilipinas. Ang tanong ngayon ay: handa na ba siya sa katotohanan na hindi siya ang prosecutor kundi ang nasasakdal?